Тақырыбы: "Қазақстанның қоныс аударатын құстары"
Мақсаты: қоныс аударатын құстар, олардың қоныс аудару себептері туралы білім қалыптастыру, қыстайтын және ұя салатын жерлер арасында маусымдық көшіп-қону жасайтыны туралы түсінік беру.
Не істеу керек:
Ұшады, ұшып кетті... (Е. Благининадан аударма)
Ақ борандар соғады,
Жерден қарды қопарып.
Қаздар биік қонады –
Ұшып кетті, ұшып алып.
Кукушка жоқ тоғайда,
Бос тұр торғай ұясы.
Аққұтан да самғайды –
Ұшып кетті баяғы.
Суда көлеңке тербеліп,
Сары жапырақ жүзеді.
Қара қарға екеулеп,
Көкөніс бақ кезеді.
Сарғайып күн нұры да
Сиреп кетті, азайып.
Ұшады құс жылыға –
Ұшты қарғалар да ұшып.
Баладан сұрап көріңіз:
– Өлеңде жылдың қай мезгілі туралы айтылған? Қалай ойлайсың, қай мезгіл бұл?
– Дұрыс, жақында қыс келеді (ақ борандар соғады), құстар жылы жаққа ұшады.
– Бүгін біз сенмен бірге бізден ұшып кететін құстар туралы сөйлесеміз. Мұндай құстарды қоныс аударатын құстар деп атайды. (Жаңа сөзді бірге қайталайық: қоныс аударатын).
– Қалай ойлайсың, неге құстар күзде ұшады?
(Себебі, күн суытады, қорек табу қиын болады...)
– Суықтан құстарды қауырсын мен мамық қорғайды, ал ең басты себеп – тамақтың жетіспеуі. Яғни, тіршілік етуге қажетті қорек болмай қалады.
– Табиғатта құстардың ұшып кетуінің үш кезеңі болады. Қалай ойлайсың, қай құстар бірінші болып ұшады?
Айтып көріңіз: Бірінші болып ұшып кететіндер – жылдам ұшатын жәндікқоректі құстар.Бұл – жәндіктермен қоректенетін құстар.Оларды қалай ажыратуға болады, білесің бе?Олардың тұмсығы тік, ұзынша немесе үшкір болады,өйткені жәндіктерді аулау үшін осындай тұмсық ыңғайлы.
Міне, жәндікқоректі құстарға жататындар:
бұлбұл, көкек, қараторғай, қарлығаш, сарыала иволга, инехвост қарыштағыш (иглохвостый стриж), қара қарыштағыш (черный стриж).
|
ЛАСТОЧКА |
|
КУКУШКА |
|
СКВОРЕЦ |
|
СОЛОВЕЙ |
|
ИВОЛГА |
|
УДОД |
|
стриж обыкновенный |
- Содан кейін ұшып кететіндер – тұқыммен қоректенетін құстар, яғни өсімдіктердің жемістері мен тұқымдарын жейтіндер.
Кескінді қарашы, онда әдеттегі козодой, чиж, тиркушка, зяблик бейнеленген.
Олар ұшып кетеді, көктемде алғашқы қар жауған кезде, егін жинау аяқталып, жидектер мен тұқымдар жабылғанда, ал егістік жерлер қайта жыртылғанда
БОЛЬШОЙ КОЗОДОЙ
СТЕПНАЯ ТИРКУШКА
БЕГУНОК ОБЫКНОВЕННЫЙ
ЧИЖ
ЗЯБЛИК
Содан кейін суға жақын тіршілік ететін құстар ұшып кетеді: фламинго, қоқиқаздар, аққулар, аистер, қаздар, қамысқұстар, суқұстар. Олар ұшып кетеді, себебі құрбақалар балшыққа тығылады да, балықтар түбіне батады..
БЕЛЫЙ АИСТ
БОЛЬШАЯ БЕЛАЯ ЦАПЛЯ
ЧЕРНЫЙ АИСТ
ЕГИПЕТСКАЯ ЦАПЛЯ
ФЛАМИНГО
КАМЫШНИЦА
КАРАВАЙКА
СЕРЫЙ ЖУРАВЛЬ
ЗИМОРОДОК
ПЕСЧАНКА
Ең соңғы болып жабайы үйректер мен қаздар, аққулар ұшып кетеді. Олар сапарға шығуға дайындалады, су қоймалары қатып қалғанда, себебі бұл – суға жүзетін құстар
ОГАРЬ
ЛЕБЕДЬ ШИПУН
МАЛЫЙ ЛЕБЕДЬ
ПИСКУЛЬКА
СЕРЫЙ ГУСЬ
СУХОНОС
-
– Қоныс аударатын құстар өте көп. Сен қандай қоныс аударатын құстарды білесің?
Баламен дидактикалық ойын ойнаңыз: «Төртінші артық»
Бала артық құсты табуы керек және таңдауын түсіндіруі қажет.
– Қандай құстар қыста жылы жаққа ұшып кетеді? (қоныс аударатын)
– Ал бізбен бірге қыстайтын құстарды қалай атайды? (қысқы құстар)
– Қандай мезгілде құстар көп болады? (жазда)
– Неліктен? (қоныс аударатын құстар оралады)
– Қандай мезгілде құстар жылы елдерден өздерінің туған жерлеріне қайтып келеді? (көктемде)
– Көктемде қоныс аударатын құстар бізге оралады, ал көктемде олар не істейді? (Олар ұя салады.)
– Қандай қоныс аударатын құстарды білесің және атап бере аласың ба?
Қорытынды: "10 құс – топ болып ұшқан"
Айтшы, айтысшы: 10 құс — топ болып ұшқан.
Бұл құс — бұлбұл,
Бұл құс — торғай,
Бұл құс — үкі,
Ұйқысы басылған басы.
Бұл құс — свиристель,
Бұл құс — қоқиқаз,
Бұл құс — торғайша,
Сұр қауырсынды.
Бұл — жұлдыз құс,
Бұл — тұйғын,
Бұл — көңілді чиж.
Ал бұл — ашулы орлан.
Құстар, құстар үйлеріңе!
(И. Токмакова)
Ұсыныс: Ребенку ұнайтын құсты бояп көруге болады!
