Тақырыбы: Менің отбасым және туыстарым
Мақсаты: Баланың отбасы туралы түсінігін кеңейту; отбасы мүшелерінің міндеттерімен таныстыру; «шежіре» және «генеалогиялық ағаш» ұғымдарын меңгеру.
Не істеу керек:
Балаңызға суретті қарап, келесі сұрақтарға жауап беруді ұсыныңыз:
– Суретте кім бейнеленген? Қалай ойлайсың, бұл қыз бақытты ма? Неліктен?
– Айтшы, сен өзің бақытты бала деп ойлайсың ба?
– Сеніңше, не себепті сен бақыттысың немесе бақытты болу үшін не керек?
– Дұрыс айтасың, отбасы — ең бастысы. Бақытты болу үшін әр адамда отбасы болуы керек.
– Ребусты шешіп көр (жауабы: «отбасы»)
Михаил Шварцтың «Отбасы» атты өлеңін оқып беріңіз:
Отбасы – біртүрлі сөз,
Шетелдік емес, өзіміздің сөз.
Қалай шыққанын біз білмейміз,
Бірақ қызық сұрақ бізге – «жеті» неге дейміз?
«Мен» – оны білеміз,
Ал неге жетеу?
Ойланбай-ақ қойыңдар,
Санап көріңдер барындар:
Екі ата,
Екі әже,
Папа, мама, мен –
Қостың ба? Болды жеті «мен».
– Ал егер ит болса ше?
Онда сегіз «мен» бола ма не?
– Жоқ, егер ит болса,
Онда нағыз отбасы болады ғой!
Балаға келесі сұрақтарға жауап беруді ұсыныңыз:
Барлық адамдарда бар, бірақ әркімде әртүрлі болатын не? (Есім)
Әртүрлі отбасындағы адамдар немен ерекшеленеді? (Тегімен)
Бір үйде, пәтерде тұратын адамдарды қалай атайды? (Отбасы, жанұя)
«Отбасы» сөзін қалай түсінесің? Отбасы деген не?
(Бұл – бізге жақын адамдар. Олар бір үйде тұрады, бір-біріне қамқор болып, көңіл бөледі.)
– Дұрыс айтасың. Отбасы – бұл балаларды, аталарды, әжелерді, аға-әпкелерді біріктіретін шағын қауым. Бұл – біздің туыстарымыз, жақындарымыз.
Балаға «Кім кімге кім?» ойынын ойнауды ұсыныңыз:
– «Мен анамын, ал сен маған кімсің?» (ұлым, қызым)
– «Мен тәтемін, ал сен маған кімсің?» (жиенім, жиенім)
– «Мен әпкемін/қарындасымын, ал сен маған кімсің?» (ағам, інім, әпкем, қарындасым)
– «Мен қызбын, ал сен маған кімсің?» (анам, әкем)
– «Мен немеремін, ал сен маған кімсің?» (әжем, атам)
Дидактикалық ойын «Кім не істейді?»
Балаға отбасы мүшелерінің міндеттері туралы айтып беруін ұсыныңыз:
анасы, әкесі, әжесі, атасы, әпкесі, ағасы және өзінің міндеттері туралы.
Балаға ойланып көруді ұсыныңыз:
– Қалай ойлайсың, сенің отбасыңда бәрінің көңіл-күйі жақсы болуы үшін не істеу керек?
(Ренжітпеу, ұрыспау, көмектесу, сыйлықтар сыйлау, жақсы баға алу, еңбек ету, бір-бірін сүю, бірге демалу...)
Айтыңыз:
– Отбасы – адамның ең қымбат қазынасы. Адамдар ерте заманнан бастап өз туыстары туралы естелікті болашақ ұрпаққа сақтап қалуға тырысқан. Туыстар әрқашан көп болған, сондықтан бәрін есте сақтау қиын еді. Сол себепті адамдар арнайы дәптерлерге туыстарының есімдері мен тектерін жазып, бұл мәліметтерді өз балаларымен, немерелерімен, шөберелерімен, шөпшектерімен бөлісіп отырған. Бұл жазбалар «шежіре» деп аталған.
Кейін адамдар бұл шежірені ағаш түрінде бейнелеуді ойлап тапты. Мұндағы жапырақтар мен бұтақтар – отбасы мүшелері мен ұрпақтарды білдіреді. Осылайша, көптеген ұрпақ туралы ақпарат жүздеген жылдар бойы ұмытылмай сақталған.
Міне, бұл ағаш «генеалогиялық ағаш» деп аталады.
Балаға әртүрлі шежірелік ағаштардың нұсқаларын қарап көруді ұсыныңыз.
Балаға келесі сөздік ойын ойнауды ұсыныңыз: «Біздің отбасымыз қандай?»
(Үлкен – кіші, тату – қамқор, еңбекқор – көңілді, мейірімді – жақсы, қатал – сау, берік – бақытты)
Қорытынды:
– Қарашы, сенің отбасың бар екені қандай жақсы! Сен – жер бетіндегі ең бақытты баласың, өйткені сенің отбасыңда бір-бірін жақсы көретін, көңілді және тату өмір сүретін жандар бар.
Отбасылар үлкен де, кіші де болуы мүмкін. Ең бастысы – отбасында әрқашан бейбітшілік, достық, сыйластық пен бір-біріне деген махаббат болуы керек.
Бекіту:
Балаға өз шежірелік ағашын құрастыруды ұсыныңыз.
(Әжесі мен атасынан бастап, әке-шешесі, ағасы-қарындастарының аты-жөнін атап, олардың немен айналысатынын айту: зейнеткер, жұмыс істейді, оқиды, қандай мамандықта жұмыс істейді.)